آسیب شناسی مسئولیت مدنی مأمور در قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

از جمله مسائل مبنایی در نظام‌های حقوقی، مسئولیت مدنی مأمور به‌دلیل اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح است که همواره ذهن دانشمندان حقوقی را به خود مشغول کرده است. قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی سال 1339 نسبت به موضوع یادشده ساکت است، ولی بخش دوم مادة 159 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392‌،مسئولیت مأموری که دستور غیرقانونی مقامات صالح را به‌علت اشتباه قابل قبول و به تصور اینکه قانونی است، اجرا کرده باشد، در دیه و ضمان تابع قواعد عمومی مسئولیت مدنی می‌داند. البته با ملاحظۀ قانون اخیر، استنباط‌شدنی است که مواد 473، 495 و 496 نیز با بخش دوم مادة 159 قانون یادشده پیوند دارند و با تجزیه‌وتحلیل آن‌ها، باید قاعدۀ کلی مربوط به مسئولیت مدنی مأمور به‌دلیل اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح را به‌دست آورد. با وجود این، به نظر می‌رسد به مواد یادشده ایرادهای گوناگونی وارد است و می‌تواند با عنوان‌هایِ ایرادهای ساختار قانون‌نویسی،‌ از جمله مطرح‌نشدن موضوع مورد بحث در زیرمجموعۀ قوانین مدنی، و ایرادهای ماهوی و فنی،‌ مانند پیش‌بینی‌نشدن حالت‌های مختلف اجرای دستور غیرقانونی مقامات صالح و تأثیر آن‌ها بر مسئولیت مدنی مأمور و تبیین‌نشدن ملاکِ اشتباه قابل قبول در اجرای این‌گونه دستورها به‌وسیلۀ قانون‌گذار، مطالعه شود و در پایان، پیشنهادهایی به قانون‌گذار در این زمینه مطرح شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pathology of Official’s Civil Liability in the Islamic Penal Code

نویسندگان [English]

  • Hassan Badini 1
  • Ahad Shahi Damanjani 2
  • Hassan Alipour 3
1 Associate Professor of Department of Private and Islamic Law of Tehran Universit
2 Ph.D. Student Private Law of Tarbiat Modares University
3 Ph.D. Student Private Law of Kharazmi University
چکیده [English]

Including the question of the basis of legal systems, official’s civil liability from executing the illegal order of the competent authorities; that has always preoccupied the minds of legal scholars. In the Civil Law and Civil Liability Law in 1960 is silent with respect to the above issue. But the second section of the Article 159 Islamic Penal Code in 2013 provides Official’s civil liability from the illegal orders of the competent authorities _ to cause mistake to think that the law is acceptable _ is executed, about wergild and civil liability subject to generalrules responsibility. Of course, by considering the recent law is well known that Articles 473, 495 and 496 links with the second section of Article 159 of the mentioned Law and by analyzing them should be deduced to general rule relating to official’s civil liability from executing the illegal order of the Competent Authorities. However, it seems various objections to mentioned Articles can be entitled objections structure codification, including not raised the subject in a subset of civil law, and substantive and technical objections, such as failure of the prediction different statements executing the illegal order of the competent authorities and Their impact on the Official’s civil liability and failure of the justification of the acceptable mistake criterion of the official to execute such orders by legislator that should be studied and in the end, will propos to legislativein this field.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Penal Code
  • civil liability
  • Illegal Order
  • Competent Authorities
  • Official
  • Structural Objections
  • Substantial Objections
  • Acceptable Mistake Criterion

مراجع

  1. أتاسی، محمدخالد (1349). شرح­المجله. جلد اول، چاپ اول، بی‌جا: بی‌نا.
  2. اردبیلی، محمدعلی (1394). حقوق جزای عمومی. جلد اول، چاپ 45، تهران: نشر میزان.
  3. بادینی، حسن (1384). فلسفۀ مسئولیت مدنی. چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  4. بهرامی ­احمدی، حمید (1388). مسئولیت مدنی. چاپ اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
  5. توجهی، عبدالعلی (1394). آسیب‌شناسی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. چاپ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
  6. حق‌پناهان، عباس (1393). بررسی و تحلیل حقوقی و جرم‌شناسی قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی نوین. چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل ـ جاودانه.
  7. حیدر، علی (1411). دررالحکام، شرح مجله­الاحکام. جلد اول، چاپ اول، بیروت: دارالجیل.
  8. دادبان، حسن (1382). نمونه‌ای از جریان اعمال مادة 57 قانون مجازات اسلامی راجع به امر قانونی و امر غیرقانونی آمر قانونی. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارة 62، صفحات 211ـ198.
  9. داراب­پور، مهراب (1387). مسئولیت‌های خارج از قرارداد. چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
  10. رحیمی، حبیب­الله و صفایی، حسین (1392). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
  11. سبزواری‌نژاد، حجت (1393). حقوق جزای عمومی (جرم، مجرم، مسئولیت کیفری و موانع آن). جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل و جاودانه.
  12. سراج، محمداحمد (1409). ضمان العدوان فی الفقه الاسلامی، ‌دراسه فقهیه مقارنه بأحکام المسئولیه التقصیریه فی القانون. چاپ اول، قاهره: دارالثقافه للنشر والتوزیع.
  13. سنهوری، عبدالرزاق احمد (بی­تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، نظریه الالتزام بوَجه عام مصادر الالتزام. جلد اول، چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  14. صفری کاکرودی، عابدین (1385). مسئولیت مأمور در اجرای امر آمر قانونی. دانش انتظامی، شمارة 36، صفحات 124ـ122.
  15. عربیان، اصغر و حقیقی، مهری (1390). امر آمر قانونی و چالش نظارتی در محدودۀ مادة 91 قانون محاسبات عمومی. دانش حسابرسی، سال 11، شمارة 24، صفحات 110ـ108.
  16. علی­آبادی، عبدالحسین (1385). حقوق جنایی. جلد اول، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فردوسی.
  17. فرج‌اللهی، رضا (1376). بررسی امر آمر قانونی در حقوق جزای ایران و فرانسه. مجلة دادرسی، شمارة 2، صفحات 34ـ33.
  18. کاتوزیان، ناصر (1384). حقوق مدنی، الزام­های خارج از قرارداد (ضمان قهری). جلد اول، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  19. کاشف­الغطاء، محمدحسین (1422). تحریرالمجله. جلد اول، تحقیق: محمد ساعدی، چاپ اول، تهران: المجمع العالمی‌ للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
  20. گلریز، امین (1394). شرح کامل قانون مجازات اسلامی در نظام عدالت کیفری ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
  21. مدنی، جلال­الدین (1383). حقوق مدنی. جلد سوم، چاپ اول، تهران: انتشارات پایدار.
  22. محقق­داماد، مصطفی (1388). قواعد فقه، بخش مدنی، مالکیت، مسئولیت. چاپ 22، تهران: نشر علوم اسلامی.
  23. مهرپور، حسین (1371). مجموعة نظریات شورای نگهبان. جلد اول، چاپ اول، تهران: مؤسسة کیهان.
  24. موسوی ‌خمینی، مصطفی (1418). تحریرات فی­الأصول. جلد پنجم، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  25. نجفی ‌توانا، علی و میلکی، ایوب (1393). حقوق جزای عمومی (تحلیلی ـ انتقادی ـ تطبیقی). جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل و جاودانه.
  26. نوربها، رضا (1385). زمینۀ حقوق جزای عمومی. چاپ 16، تهران: کتابخانة گنج دانش.
  27. ولیدی، محمدصالح (1392). شرح بایسته‌های قانون مجازات اسلامی در مقایسه و تطبیق با قانون سابق. چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل و جاودانه.
    1. Deakin, S., Johnston, A. & Basil, M. (2007). Markesinis and deakinʼs tort law. 6thed, Oxford: Clarendon Press.
    2. Ferrari, F. (1992-1993). Comparative remarks on liability for one’s own acts, 15 Loy. L. A. In’l 8 Comp. L. J., Vol. 15, p 845-846.
    3.  Lawson, F.H., Anton, A.E. & Neville, B. (1967). Introduction to French Law. Oxford: Clarendon Press.
    4. Malaurie, P. & Laurent, A. (2001). Cours de droit civil, Les Obligations, T. I, 11e éd, Paris: Éditions Cujas.
    5.  Stuhmcke, A. (2001). Essential Tort Law. 2thed, Sydney- London: Cavendish Publishing (Australia) Pty Limited.
    6. Terré, F., Simler, Ph. & Yves, L. (1996). Droit civil, Les obligations. 6e éd, Paris: Dalloz.
    7. Viney, G. & Patrice, J. (1998). Traité de droit civil, Les conditions de la responsabilité. 2e éd, Paris: L.G.D.J.
    8. Voirin, P. & Gilles, G. (2001). Droit Civil. T. I, 28e éd, Paris: L.G.D.J.

 

 

حقوق جزا و سیاست جنایی(حقوق جزا و جرم شناسی سابق)
دوره 1، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 277-298

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار